Honey Processing Technician हनी प्रोसेसिंग टेक्निशियन

  Honey Processing Technician 

हनी प्रोसेसिंग टेक्निशियन

‘हनी प्रोसेसिंग टेक्निशियन’ ट्रेडच्या सहा महिन्यांच्या कालावधीत उमेदवाराला व्यावसायिक कौशल्य, व्यावसायिक ज्ञान आणि नोकरीच्या भूमिकेशी संबंधित रोजगार कौशल्य यावर प्रशिक्षण दिले जाते. या व्यतिरिक्त उमेदवाराला प्रोजेक्ट वर्क, अभ्यासेतर उपक्रम आणि आत्मविश्वास वाढवण्यासाठी नोकरीचे प्रशिक्षण देण्याची जबाबदारी सोपवली जाते. व्यावसायिक कौशल्य विषयांतर्गत समाविष्ट असलेले विस्तृत घटक खालीलप्रमाणे आहेत: -

सहा महिन्यांत प्रशिक्षणार्थी मधमाशांच्या पोळ्यामध्ये मध गोळा करण्याच्या प्रक्रियेबद्दल शिकतो, मधाचे नमुने घेतो आणि गुणवत्तेच्या खात्रीसाठी गोळा केलेल्या मधाचे विश्लेषण करतो, मधाची दृष्यदृष्ट्या तपासणी करतो, FSSAI मानकांनुसार मधाचे संवेदी मूल्यांकन आणि गुणवत्तेचे विश्लेषण करतो. प्रशिक्षणार्थी द्रवीकरण उपकरणे, फिल्टर्स, ओलावा कमी करणारी उपकरणे, पाश्चरायझर्स आणि होमोजेनायझर्स सारखी मध प्रक्रिया उपकरणे चालवतात, मधाच्या प्रतवारीसाठी आर्द्रता निश्चित करतात आणि कलरीमीटरच्या मदतीने मधाच्या रंगाचे विश्लेषण करतात. शिकणारा मधातील एचएमएफ सामग्री निश्चित करून प्रक्रिया केलेल्या आणि प्रक्रिया न केलेल्या मधामध्ये फरक करू शकतो, मधामध्ये एकूण कमी होणारी साखर आणि कमी न होणारी साखरेचे प्रमाण निर्धारित करू शकतो, बेस सोल्यूशन आणि उष्णतेच्या प्रभावाविरूद्ध टायट्रेशन प्रक्रियेद्वारे मधाच्या आंबटपणाची गणना करू शकतो. मध मध्ये गरीब किंवा श्रीमंत एंजाइम क्रियाकलाप प्रक्रिया. डिजिटल pH मीटरद्वारे मधाचे pH मूल्य मोजतो, परागकण, प्रोपोलिस, रॉयल जेली, मधमाशी मेण यांचे संकलन करतो आणि त्यांच्या गुणधर्मांचा अभ्यास करतो, नोझल फिलिंग आणि बॉटलिंग मशीन, लेबलिंग आणि इंडक्शन सीलिंग आणि कॅपिंग मशीन चालवतो. तो FSSAI च्या मानकांनुसार मधामध्ये मूलभूत आणि प्रगत भेसळीचे ज्ञान लागू करतो आणि मध प्रक्रिया उपकरणे आणि प्रक्रिया क्षेत्राची देखभाल आणि साफसफाई करतो. या अभ्यासक्रमाचा मुख्य हेतू शेतकरी/बेरोजगार तरुणांना व्यवसाय उपक्रम म्हणून मधमाशी पालन युनिट स्थापन करण्यासाठी प्रशिक्षित करणे हा आहे. NSSO डेटा (2013) नुसार ग्रामीण भागातील कामगारांमध्ये, 54.2% स्वयंरोजगार आहेत आणि 38.6% आकस्मिक कामगार म्हणून काम करतात, तर फक्त 7.2% नियमित वेतनावर काम करतात. बहुतेक स्वयंरोजगार शेतीमध्ये गुंतलेले आहेत आणि त्यांच्याकडे शेती आणि बिगरशेती दोन्ही व्यवसायांमध्ये फारच कमी औपचारिक कौशल्ये आहेत. म्हणूनच, तरुणांना कौशल्य देण्याची गरज आहे जेणेकरून कामगारांची पुढची पिढी कुशल, उत्पादक बनून अर्थव्यवस्थेच्या वाढीसाठी सकारात्मक योगदान देऊ शकेल.

कौशल्य विकास आणि उद्योजकता मंत्रालयाच्या अंतर्गत प्रशिक्षण महासंचालनालय (DGT) अर्थव्यवस्थेच्या/ श्रमिक बाजाराच्या विविध क्षेत्रांच्या गरजा पूर्ण करणारे अनेक व्यावसायिक प्रशिक्षण अभ्यासक्रम ऑफर करते. व्यावसायिक प्रशिक्षण कार्यक्रम प्रशिक्षण महासंचालनालयाच्या (DGT) अंतर्गत दिले जातात. क्राफ्ट्समन ट्रेनिंग स्कीम (CTS) व्हेरिएंटसह आणि अॅप्रेंटिसशिप ट्रेनिंग स्कीम (ATS) या व्यावसायिक प्रशिक्षण मजबूत करण्यासाठी DGT च्या दोन पायनियर योजना आहेत.

CTS अंतर्गत ‘हनी प्रोसेसिंग टेक्निशियन’ ट्रेड आयटीआयच्या नेटवर्कद्वारे देशभरात वितरित केला जातो. अभ्यासक्रम सहा महिन्यांचा आहे. यात प्रामुख्याने डोमेन क्षेत्र आणि कोर क्षेत्र समाविष्ट आहे. डोमेन क्षेत्र (व्यापार सिद्धांत आणि व्यावहारिक) व्यावसायिक कौशल्ये आणि ज्ञान प्रदान करते, तर मुख्य क्षेत्र (रोजगार कौशल्य) आवश्यक मूलभूत कौशल्ये आणि ज्ञान आणि जीवन कौशल्ये प्रदान करते. प्रशिक्षण कार्यक्रम उत्तीर्ण केल्यानंतर, प्रशिक्षणार्थींना DGT द्वारे राष्ट्रीय व्यापार प्रमाणपत्र (NTC) प्रदान केले जाते जे जगभरात मान्यताप्राप्त आहे.

उमेदवारांना हे दाखविणे आवश्यक आहे की ते सक्षम आहेत:

 तांत्रिक मापदंड/दस्तऐवज वाचा आणि त्याचा अर्थ लावा, कामाच्या प्रक्रियेचे नियोजन आणि आयोजन करा, आवश्यक साहित्य आणि साधने ओळखा;

 सुरक्षा नियम, अपघात प्रतिबंधक नियम आणि पर्यावरण संरक्षण अटी यांचा योग्य विचार करून कार्य करा;

 नोकरी करत असताना व्यावसायिक कौशल्य, ज्ञान आणि रोजगारक्षमता कौशल्ये वापरा.

 हाती घेतलेल्या कार्याशी संबंधित तांत्रिक बाबींचे दस्तऐवजीकरण करा.

2.2 प्रगती पथ

 मधप्रक्रिया उद्योगात मधमाशीपालन तंत्रज्ञ आणि व्यावसायिक बीहाइव्ह कीपर म्हणून सामील होऊ शकतात आणि वरिष्ठ तंत्रज्ञ, पर्यवेक्षक म्हणून पुढे प्रगती करू शकतात आणि व्यवस्थापकाच्या स्तरापर्यंत वाढू शकतात.

 संबंधित क्षेत्रात उद्योजक होऊ शकतो.

 नॅशनल अॅप्रेंटिसशिप सर्टिफिकेट (NAC) कडे नेणाऱ्या विविध प्रकारच्या उद्योगांमध्ये शिकाऊ कार्यक्रमात सामील होऊ शकतात.

 ITIs मध्ये प्रशिक्षक होण्यासाठी व्यापारात क्राफ्ट्स इन्स्ट्रक्टर ट्रेनिंग स्कीम (CITS) मध्ये सामील होऊ शकतात.

 DGT अंतर्गत प्रगत डिप्लोमा (व्यावसायिक) अभ्यासक्रमांना लागू होऊ शकतात.